Cán cân thanh toán quốc tế là gì? Khái niệm, nội dung và ý nghĩa

Cán cân thanh toán quốc tế là một thuật ngữ đã xuất hiện từ rất lâu cùng với sự hình thành của phạm trù tài chính kinh tế. Tuy nhiên khi bước vào các hoạt động kinh doanh thương mại quốc tế thì nó ngày càng phát triển nhờ chính sách mở cửa của một vài quốc gia thì các nhà kinh tế cũng khá quan tâm đến sự cân bằng kim ngạch xuất nhập khẩu.

Đây cũng là lý do mà cán cân thanh toán xuất hiện khá nhiều trên các diễn đàn kinh tế. Thêm vào đó nó cũng là chủ đề được vừa cũ vừa mới với nhiều người, nhất là những bạn đã và đang theo đuổi ngành xuất nhập khẩu. Ngay bây giờ hãy cùng chúng tôi tìm hiểu các thông tin về cán cân thanh toán quốc tế là gì qua bài viết dưới đây nhé!

Khái niệm cán cân thanh toán quốc tế là gì?

Cán cân thanh toán quốc tế hay còn được gọi tắt là cán cân thanh toán, tên tiếng Anh là Balance Of Payment - BOP. Đây chính là bản ghi chép những giao dịch thanh toán của một nước với các nước trên thế giới tính trong một thời điểm nhất định. Có thể là tháng, quý hoặc năm (nhưng thông thường là năm). 

Các giao dịch này sẽ được tiến hành bởi các cá nhân hoặc các doanh nghiệp hiện đang cư trú trong nước hay chính phủ của quốc gia đó. Trong đó đối tượng giao dịch sẽ bao gồm các loại hàng hóa, dịch vụ, tài sản hay một số chuyển khoản.

Hay nói một cách đơn giản thì cán cân thanh toán chính là hệ thống tài khoản ghi chép lại toàn bộ các nghiệp vụ thanh toán và bảng đối chiếu giữa tổng số các khoản phải thu so với các khoản chi của một nước với các nước khác trong một thời điểm nhất định (theo tháng, quý, năm,...). Do vậy cán cân thanh toán quốc tế còn được gọi là bảng cân đối chi trả, bảng cân đối thanh toán. Hiện nay cán cân thanh toán được chia ra thành 02 loại chính:

• Cán cân thanh toán quốc tế thời kỳ - Đây là cán cân thanh toán phản ánh được tất cả những khoản ngoại tệ đã thu và chi của một nước với nước khác.
• Cán cân thanh toán quốc tế thời điểm - Đây sẽ là cán cân thanh toán phản ánh những khoản ngoại lệ sẽ thu và sẽ chi trong một thời điểm nào đó. Cụ thể cán cân này chính là yếu tố quan trọng để ảnh hưởng đến sự biến động của tỷ giá hối đoái.

Cán cân thanh toán sẽ được lập dưới hình thức cán cân thanh toán dự báo hoặc là cán cân thanh toán thực tế. Nhưng trong đó cán cân thanh toán dự báo sẽ được lập dựa trên cơ sở số liệu kinh tế tài chính thực tế phát sinh trong một thời kỳ nhất định.

Cán cân thanh toán quốc tế là gì?

Xem thêm:

➣ List đề tài luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng miễn phí

Ý nghĩa của cán cân thanh toán quốc tế

Cán cân thanh toán quốc tế là một chỉ số có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với mỗi quốc gia vì:

• Cán cân thanh toán quốc tế của một quốc gia thể hiện tình trạng tài chính và kinh tế của quốc gia đó.
• Báo cáo cán cân thanh toán có thể được sử dụng như một tài liệu thống kê nhằm xác định xem giá trị tiền tệ của quốc gia đó đang tăng hay giảm.
• Dựa vào chỉ số cán cân thanh toán quốc tế, chính phủ của mỗi quốc gia có thể đưa ra các quyết định chính sách tài khóa và thương mại tối ưu nhất.
• Cán cân thanh toán cung cấp thông tin quan trọng để phân tích và hiểu các giao dịch kinh tế của một quốc gia với các quốc gia khác.
• Báo cáo cán cân thanh toán quốc tế cho chúng ta thấy được một bản đối chiếu giữa những khoản tiền thực tế thu được từ nước ngoài với những khoản tiền mà thực tế nước đó chi ra cho nước ngoài trong một thời kỳ nhất định cho phép chính phủ đưa ra các quyết sách về điều hành kinh tế vĩ mô như chính sách xuất nhập khẩu, chính sách tỷ giá...
• Bằng cách nghiên cứu cán cân thanh toán quốc tế và các thành phần của nó, ta sẽ có thể xác định các xu hướng có thể có lợi hoặc có hại cho nền kinh tế của một quốc gia. Từ đó, đưa ra các giải pháp, chiến lược thích hợp.

Vai trò, ý nghĩa của cán cân thanh toán quốc tế

Thành phần của cán cân thanh toán quốc tế

Theo các quy tắc mới về biên soạn biểu cán cân thanh toán do IMF đề ra năm 1993 thì cán cân thanh toán của một quốc gia sẽ bao gồm 05 thành phần chính như sau:

• Tài khoản vãng lai: Đây là tài khoản ghi lại những giao dịch về hàng hóa, dịch vụ cùng một số chuyển khoản.
• Tài khoản vốn: Tài khoản này ghi lại những giao dịch về tài sản thực và tài sản chính.
• Thay đổi trong dự trữ ngoại hối Nhà nước
• Mức tăng hoặc giảm ở trong dự trữ ngoại hối của ngân hàng trung ương. Do tổng của tài sản vãng lai, tài khoản vốn bằng 0 và do mục sai số nhỏ nên gần như tăng giảm cán cân thanh toán là do tăng giảm dự trữ ngoại hối tạo nên.
• Mục sai số: Do ghi chép đầy đủ toàn bộ tất cả các giao dịch trong thực tế nên giữa phần ghi chép được và thực tế sẽ có những khoảng cách khác nhau. Do vậy khoảng cách này sẽ được ghi trong cán cân thanh toán như là mục sai số.

Các nhân tố ảnh hưởng đến cán cân thanh toán quốc tế

Cán cân thanh toán quốc tế là yếu tố quan trọng đánh giá cho nền kinh tế. Chính vì vậy nó chịu ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố khác nhau, trong đó có một số yếu tố quan trọng nhất đó là:

Tóm tắt các nhân tố ảnh hưởng đến cán cân thanh toán 

Cán cân mậu dịch

Cán cân mậu dịch chính là một trong những yếu tố khá quan trọng ảnh hưởng đến vị trí của cán cân thanh toán. Còn cán cân thương mại lại phụ thuộc vào những yếu tố tác động trực tiếp đến nó. Ví dụ:

• Thương mại hữu hình: Đây là những hạng mục thường xuyên của BOP. Tùy thuộc theo trình độ phát triển khoa học kỹ thuật, độ phong phú của lượng tài nguyên thiên nhiên mà có một vài quốc gia khác lại ở vào vị trí nhập siêu.
• Thương mại vô hình: Chủ yếu tồn tại trong lĩnh vực du lịch và dịch vụ. Theo đó có một số quốc gia được thiên nhiên khá ưu đãi về mặt địa lý, khí hậu và cảnh quan nên khiến cho quốc gia đó trở thành một địa điểm thu hút khách du lịch.

Yếu tố lạm phát

Yếu tố này gần như đã quá quen thuộc với hầu hết tất cả mọi người, nhất là những ai đã và đang có ý định tìm hiểu về cán cân thanh toán là gì? Với điều kiện tất cả những yếu tố khác không thay đổi thì nếu như tỷ lệ lạm phát của một quốc gia cao hơn so với các nước khác có quan hệ mậu dịch, làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa nước này ở trên thị trường quốc tế thì nó làm cho khối lượng xuất khẩu giảm. 

Tỷ giá hối đoái

Với ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái thì cán cân thanh toán quốc tế cũng sẽ có những tác động đáng kể. Nếu như tài chính của một nước bắt đầu từ sự tăng giá cao hơn so với nước khác, tài khoản vãng lai hay cán cân thương mại của nước đó cũng sẽ giảm trong trường hợp các yếu tố khác bằng nhau. Theo đó hàng hóa xuất khẩu của quốc gia này cũng từ đó mà tăng thêm với các quốc gia nhập khẩu, trong trường hợp đồng tiền của đất nước họ mạnh thì lúc này nó sẽ giảm nhu cầu hàng hóa, giá bán đắt sẽ hạn chế được người mua.

Thu nhập quốc dân

Về bản chất thì mức thu nhập của một quốc gia tăng hay giảm sẽ theo tỷ lệ cao/thấp hơn tỷ lệ giảm/tăng của một nước khác. Nếu như mức thu nhập của một quốc gia tăng lên theo một tỷ lệ cao hơn tỷ lệ tăng của quốc gia khác. Tài khoản vãng lai của quốc gia đó sẽ giảm theo khi các yếu tố khác bằng nhau. Do mức thu nhập thực tế tăng, mức tiêu thụ hàng hóa cũng tăng. 

Sự ổn định về chính trị, chính sách đối ngoại của quốc gia

Sự ổn định về chính trị của một quốc gia chính là nền tảng, là cơ sở vững chắc để phát triển kinh tế. Đồng thời đây cũng là điều kiện tiên quyết để cho các quốc gia có lý do tăng cường quan hệ kinh tế. Bên cạnh đó thì chính sách đối ngoại đã trở thành một điều kiện đủ cho mọi quan hệ kinh tế trực tiếp. Còn trong điều kiện mở cửa và hội nhập thì chính sách đối ngoại phù hợp sẽ là một yếu tố mở đường cho các yếu tố khác.

Khả năng và trình độ quản lý kinh tế của chính phủ

Tùy thuộc vào từng quốc gia khác nhau thì sẽ có các chính sách xuất nhập khẩu khác nhau, có những sự phát triển cũng như sự tăng trưởng khác nhau. Nên chắc chắn khi đó cán cân thương mại cũng phần nào chịu sự tác động từ đó. Với các quốc gia được chính phủ điều hành, quản lý hiệu quả thì sẽ có nền kinh tế vững mạnh và khả năng đối ngoại của quốc gia cũng được tăng lên. Do vậy cán cân thanh toán quốc tế cũng được cải thiện khá nhiều.

So sánh cán cân thanh toán quốc tế và cán cân thương mại

Sự khác biệt giữa cán cân thương mại và cán cân thanh toán quốc tế

Có thể bạn quan tâm:

➣ Cán cân thương mại là gì? Cơ sở lý luận chung về cán cân thương mại

Trên đây là một số chia sẻ xoay quanh thuật ngữ "cán cân thanh toán quốc tế là gì?" mà chúng tôi muốn chia sẻ đến với bạn đọc. Mong rằng bài viết đã chia sẻ đến bạn những kiến thức hữu ích, nhất là đối với những thanh niên đang ngày đêm theo đuổi ngành xuất nhập khẩu để từ đó có kiến thức sâu rộng hơn trong việc học tập và thực hành. Xin trân trọng cảm ơn!