Lợi thế so sánh là gì? Lý thuyết lợi thế so sánh trong thương mại quốc tế

Về cơ bản, một khi một quốc gia hoặc công ty phát triển một sản phẩm hoặc dịch vụ theo cách hiệu quả hơn và tiết kiệm chi phí hơn, thì quốc gia hoặc công ty đó nên tập trung nỗ lực của họ vào việc sản xuất sản phẩm hoặc dịch vụ đó hơn những sản phẩm hoặc dịch vụ khác. Điều đó mang lại cho họ một lợi thế so sánh so với đối thủ cạnh tranh của mình. Vậy khái niệm lợi thế so sánh là gì? Nguồn gốc của lý thuyết lợi thế cạnh tranh ra đời trong bối cảnh như thế nào? Các ví dụ về lợi thế cạnh tranh trong thực tiễn… Tất cả sẽ được đề cập trong bài viết này. 

Khái niệm lợi thế so sánh là gì?

Trong kinh tế học, lý thuyết lợi thế so sánh (Comparative Advantage) đề cập đến khả năng của một bên (có thể là một cá nhân, một công ty hoặc một quốc gia) trong việc sản xuất một hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể với chi phí cơ hội thấp hơn một bên khác. Đó là khả năng sản xuất một sản phẩm hiệu quả nhất so với tất cả các sản phẩm khác có thể được sản xuất. Lợi thế so sánh có thể được xem là đối lập với lợi thế tuyệt đối đề cập đến khả năng của một bên sản xuất một hàng hóa cụ thể với chi phí tuyệt đối thấp hơn bên khác. Đây là lý do tại sao thương mại có thể tạo ra giá trị cho cả hai bên - bởi vì mỗi bên có thể tập trung vào hoạt động mà họ có chi phí cơ hội thấp hơn.

Lợi thế so sánh giải thích cách thương mại có thể tạo ra giá trị cho cả hai bên ngay cả khi một bên có thể sản xuất tất cả hàng hóa với ít nguồn lực hơn bên kia. Lợi ích ròng của một kết quả như vậy được gọi là lợi nhuận từ thương mại. Đây là khái niệm chính của lý thuyết thuần túy về thương mại quốc tế.

Lợi thế so sánh là gì?

Lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo

David Ricardo không phải là nhà kinh tế học đầu tiên sử dụng thuật ngữ 'lợi thế so sánh', vì có những tham chiếu đến thuật ngữ này từ đầu thế kỷ 19. Tuy nhiên, thuật ngữ này được biết đến chính thức khi David Ricardo đề cập đến lợi thế so sánh trong cuốn sách “On the Principles of Political Economy and Taxation” (Nguyên lý của Kinh tế chính trị và thuế khóa, 1817). 

Kế thừa và phát triển lý thuyết lợi thế tuyệt đối của Adam Smith và Robert Torrens, David Ricardo đã xây dựng lý thuyết về lợi thế so sánh của mình. David Ricardo đã sử dụng các ví dụ về Bồ Đào Nha chuyên về rượu và Anh chuyên về vải để cho thấy sự cần thiết của các quốc gia phải tập trung vào những mặt hàng mà họ có lợi thế so sánh với các quốc gia khác. Tương tự như vậy, hàng hóa nhập khẩu của quốc gia này sẽ khan hiếm. Điều quan trọng là phải hiểu rằng lý thuyết của Ricardo về lợi thế so sánh được hình thành dựa trên các giả định sau: 

• Có hai quốc gia và hai mặt hàng
• Sẽ có sự cạnh tranh hoàn hảo (cả về hàng hóa và yếu tố thị trường)
• Chi phí sản xuất được đo bằng lao động và giá trị của hàng hóa được đo bằng số giờ lao động / ngày cần thiết để sản xuất ra hàng hóa đó.
• Lao động là yếu tố duy nhất của sản xuất, và các yếu tố khác, chẳng hạn như tài nguyên thiên nhiên sẽ bị bỏ qua.
• Chi phí lao động ở cả các nước phát triển và đang phát triển là tương đương nhau
• Lao động là hoàn toàn di động trong phạm vi một quốc gia, nhưng bất động hoàn toàn giữa các quốc gia.
• Thương mại quốc tế giữa các quốc gia không bị cản trở bởi bất kỳ loại rào cản hoặc thuế quan nào.
• Sản xuất có lợi nhuận không đổi theo quy mô.
• Công nghệ không có khả năng làm thay đổi các yếu tố sản xuất.
• Nền kinh tế hàng đổi hàng là phương tiện thương mại duy nhất giữa các quốc gia.
• Việc làm đầy đủ tồn tại ở cả hai quốc gia, bỏ qua thực tế cuộc sống ở nhiều quốc gia đang phát triển trên thế giới, đặc biệt là ở châu Phi, những quốc gia đang trải qua nghèo đói, thất nghiệp và thiếu việc làm.
• Giao thông vận tải không được coi là một yếu tố sản xuất.

Cụ thể, trên cơ sở các giả định này, David Ricardo đã phát triển lý thuyết về lợi thế so sánh của mình, mà ông tin rằng lý thuyết này vốn có đối với sản xuất rượu vang của Bồ Đào Nha và sản xuất vải của Anh. Đây là cách ông giải thích: “Để sản xuất rượu vang ở Bồ Đào Nha có thể chỉ cần 80 lao động trong một năm, và để sản xuất cùng một loại vải có thể cần đến 90 lao động trong cùng một thời gian. Do đó, sẽ có lợi cho Bồ Đào Nha nếu xuất khẩu rượu để đổi lấy vải. Sự trao đổi này thậm chí có thể diễn ra mặc dù hàng hóa mà Bồ Đào Nha nhập khẩu có thể được sản xuất ở đó với ít lao động hơn ở Anh. Mặc dù Bồ Đào Nha có thể làm ra vải với sức lao động của 90 người, những quốc gia này sẽ nhập khẩu nó từ một quốc gia nơi mà họ cần lao động của 100 người để sản xuất ra nó bởi như vậy vẫn sẽ có lợi cho Bồ Đào Nha hơn là sử dụng vốn của mình vào sản xuất rượu. Số tiền thu về từ việc sản xuất rượu sẽ giúp Bồ Đào Nha nhập khẩu được nhiều vải từ Anh hơn là sản xuất bằng cách chuyển một phần vốn của mình từ trồng nho sang sản xuất vải.

Xem thêm:

➢ Top đề tài luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng mới nhất 2021

Ví dụ về lợi thế so sánh

Cùng tham khảo một số ví dụ để hiểu rõ hơn về cách tính lợi thế so sánh trong thực tế:

Ví dụ 1: 

Hãy xem xét 2 quốc gia (Hoa Kỳ và Vương quốc Anh) sử dụng đầu vào như lao động để sản xuất 2 loại hàng hóa khác nhau: vải và rượu.

Ở Vương quốc Anh, 1 giờ lao động có thể sản xuất 20 loại rượu hoặc 10 tấm vải.

Ở Mỹ, 1 giờ lao động có thể sản xuất được 30 loại rượu hoặc 30 tấm vải.

Hãy cùng xác định cách mỗi quốc gia nên tối ưu hóa việc sử dụng lao động bằng cách sản xuất hàng hóa mà họ có lợi thế so sánh: 

Có thể thấy rằng Hoa Kỳ đang có lợi thế tuyệt đối trong việc sản xuất Rượu vang hoặc vải khi so sánh với Vương quốc Anh. Với một giờ lao động, nó có thể là 30 đơn vị vải hoặc 30 đơn vị rượu. Từ đó có thể kết luận rằng Hoa Kỳ có lợi thế tuyệt đối. Để xác định lợi thế so sánh, chúng ta sẽ xác định chi phí cơ hội của rượu và vải cho cả hai quốc gia.

Đối với Vương quốc Anh:

• Chi phí cơ hội của 1 loại rượu = ½ đơn vị vải
• Chi phí cơ hội của 1 tấm vải = 2 đơn vị rượu

Đối với Hoa Kỳ:

• Chi phí cơ hội của 1 loại rượu = 1 đơn vị vải
• Chi phí cơ hội của 1 tấm vải = 1 đơn vị rượu

Từ số liệu trên, chúng ta có thể thấy rằng chi phí cơ hội để sản xuất 1 tấm vải ở Hoa Kỳ nhỏ hơn Vương quốc Anh và chi phí cơ hội để sản xuất 1 loại rượu vang ở Vương quốc Anh thấp hơn Hoa Kỳ, do đó chúng ta có thể kết luận rằng Hoa Kỳ có lợi thế so sánh trong sản xuất vải và Vương quốc Anh có lợi thế so sánh trong sản xuất rượu vang.

Ví dụ 2: 

Công ty A và B là hai đối thủ cùng sản xuất hai loại sản phẩm là ô tô và xe đạp. Tuy nhiên, Công ty B lại chiếm ưu thế về mặt sản xuất cả hai sản phẩm. Công ty A tuyên bố rằng họ có lợi thế so sánh trong việc sản xuất ô tô hơn so với công ty B. Chúng ta sẽ cùng phân tích xem liệu nhận định của công ty A có chính xác hay không. 

 Như đã đề cập trong báo cáo vấn đề, Công ty B thực sự có lợi thế tuyệt đối trong việc sản xuất ô tô hoặc xe đạp so với Công ty A. Để xác định lợi thế so sánh, chúng ta sẽ xác định chi phí cơ hội của ô tô và xe đạp cho cả hai công ty.

Đối với Công ty A:

• Chi phí cơ hội của 1 chiếc ô tô = 2,5 chiếc xe đạp
• Chi phí cơ hội của 1 chiếc xe đạp = 0,40 chiếc xe hơi

Đối với Công ty B:

• Chi phí cơ hội của 1 chiếc ô tô = 2 chiếc xe đạp
• Chi phí cơ hội của 1 chiếc xe đạp = 0,50 chiếc xe hơi

Có thể thấy rằng chi phí cơ hội của Công ty A để sản xuất ô tô thay cho xe đạp cao hơn của Công ty B và do đó tuyên bố của Công ty A rằng có lợi thế so sánh trong việc sản xuất ô tô là không chính xác và đúng hơn là nó có lợi thế so sánh trong sản xuất xe đạp.

Sự khác nhau giữa lợi thế so sánh và lợi thế cạnh tranh là gì?

Cả hai khái niệm lợi thế so sánh và lợi thế cạnh tranh đều đóng một vai trò quan trọng trong quyết định của các quốc gia về việc sản phẩm của họ sẽ được xuất khẩu. Việc quốc gia có lợi thế cạnh tranh hay lợi thế so sánh sẽ ảnh hưởng đến việc ra quyết định của quốc gia đó, đảm bảo rằng hàng hóa xuất khẩu sẽ mang lại mức lợi nhuận cao hơn và chi phí cơ hội thấp hơn. Mặc dù lợi thế so sánh là một bộ phận cấu thành của lợi thế cạnh tranh tuy nhiên lợi thế so sánh và lợi thế cạnh tranh vẫn là hai thuật ngữ riêng biệt. Lợi thế so sánh giải thích cách một quốc gia có thể được lợi vì chi phí cơ hội thấp hơn từ việc lựa chọn một phương án thay thế khác. Mặt khác, lợi thế cạnh tranh giải thích cách một quốc gia có thể hưởng lợi khi có lợi thế khác biệt so với các đối thủ cho phép họ sản xuất với chi phí thấp hơn và cải thiện khả năng sinh lời.

Có thể bạn quan tâm:

➢ Lợi thế cạnh tranh là gì? Sự khác nhau giữa lợi thế cạnh tranh và lợi thế so sánh

Trên đây, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu tổng quan về khái niệm lợi thế so sánh là gì, lý thuyết về lợi thế cạnh tranh kèm theo ví dụ minh họa cụ thể. Hy vọng bài viết đã giúp bạn có cái nhìn tường tận về lợi thế so sánh và phân biệt nó với lợi thế cạnh tranh và lợi thế tuyệt đối.