Văn bản quy phạm pháp luật là gì? Văn bản quy phạm PL có mấy loại?

Việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Nhà nước của dân, do dân và vì dân chính là một nhiệm vụ tương đối quan trọng trong giai đoạn hiện nay của Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta. Tuy nhiên để đạt được mục đích này nhanh nhất, chúng ta phải sớm hoàn thiện hệ thống theo hướng thống nhất, đồng bộ, hiệu lực và hiệu quả. Các văn bản quy phạm pháp luật sẽ nêu ra các quy định, đường hướng phát triển, có hiệu quả cao. Vậy văn bản quy phạm pháp luật là gì? Đặc điểm vai trò và các loại văn bản quy phạm pháp luật ở Việt Nam như thế nào? Hãy cùng Luận Văn 99 tìm hiểu qua bài viết này nhé!

Văn bản quy phạm pháp luật là gì?

Văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) hay còn được biết đến với tên gọi văn bản pháp quy là hình thức pháp luật tiến bộ nhất và được hầu hết các quốc gia ở trên thế giới sử dụng. Tại Việt Nam thì đây cũng là hình thức pháp luật được sử dụng chủ yếu. Theo PGS.TS Nguyễn Cửu Việt: "Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật chính là "cỗ máy cái" trong cơ chế xây dựng pháp luật". Còn VBQPPL chính là hạt nhân ở trong "cỗ máy cái" ấy. Việc đưa ra khái niệm này là điều cực kỳ quan trọng trong hoạt động lập pháp, là căn cứ xác định ai là người ban hành ra pháp luật hay văn bản nào là VBQPPL.

Theo các văn bản pháp quy chính thống do Nhà nước ban hành quy định về khái niệm thì VBQPPL được đề cập đầu tiên trong luật ban hành VBQPPL như sau: "Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành theo thủ tục, trình tự luật định. Trong đó bao gồm những quy tắc xử sự chung, được Nhà nước bảo đảm thực hiện để điều chỉnh các quan hệ xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa". Tuy nhiên khái niệm này nêu còn khá chung chung.

Tóm lại có có thể hiểu văn bản quy phạm pháp luật là văn bản do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành hoặc phối hợp ban hành theo thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục đã được quy định trong luật này hoặc trong luật ban hành VBQPPL của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân. Trong đó có các quy tắc xử sự chung, có hiệu lực bắt buộc chung, được Nhà nước bảo đảm thực hiện để điều chỉnh các quan hệ xã hội.

Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật

Có thể bạn quan tâm:

➢ Quy phạm pháp luật là gì? Các bộ phận cấu thành quy phạm pháp luật

➢ Đề tài luận văn thạc sĩ luật kinh tế tiêu biểu [2021]

Đặc điểm của văn bản quy phạm pháp luật

Vì là một loại văn bản quy định chung cho nhiều đối tượng khác nhau. Do vậy văn bản quy phạm pháp luật sẽ sở hữu những đặc điểm nổi bật sau đây:

VBQPPL do những chủ thể có thẩm quyền ban hành

Tại Việt Nam, các chủ thể có thẩm quyền trực thuộc cơ quan Nhà nước sẽ bao gồm: Các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Các cơ quan Nhà nước chỉ được ban hành văn bản pháp luật trong phạm vi hay lĩnh vực mà mình hiện đang quản lý khi pháp luật quy định. Bên cạnh đó pháp luật còn quy định thêm một vài chủ thể khác cũng có thẩm quyền ban hành pháp luật như: Người đang đứng đầu cơ quan Nhà nước, thủ trưởng của một số đơn vị trực thuộc cơ quan Nhà nước,...

Do vậy những văn bản pháp luật mà được ban hành do chủ thể không có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về thẩm quyền ban hành thì đương nhiên sẽ không có hiệu lực thực thi pháp luật.

Văn bản quy phạm pháp luật có hình thức do pháp luật quy định

Hình thức của các văn bản quy phạm sẽ bao gồm 02 yếu tố chính cấu thành là tên gọi và thể thức của văn bản. Cụ thể:

• Về tên gọi: Hiện nay pháp luật quy định rất nhiều loại VBQPPL với nhiều tên gọi khác như như: Luật, Hiến pháp, Nghị định, Nghị quyết, Thông tư,...
• Về thể thức: VBQPPL là quy định cách trình bày văn bản theo một khuôn mẫu, kết cấu nhất định. Đồng thời cần tạo nên sự liên kết chặt chẽ giữa hình thức với nội dung và cũng cần đảm bảo sự thống nhất trong hoạt động của hệ thống cơ quan Nhà nước.

VBQPPL được ban hành theo trình tự, thủ tục nhất định

VBQPPLsẽ được ban hành theo đúng thủ tục, trình tự quy định của pháp luật như Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật tố cáo, khiếu nại,... Với mỗi một VBQPPL cụ thể thì tương ứng sẽ có các quy định về thủ tục riêng. Tuy nhiên nhìn chung thì tất cả đều bao gồm các hoạt động mang tính chuyên môn, nghiệp vụ cao, có vai trò giúp cho người soạn thảo văn bản, tạo cơ chế khi phối hợp, giám sát của các cơ quan có thẩm quyền khi ban hành.

Văn bản quy phạm pháp luật chứa đựng ý chí của chủ thể

Thật vậy, nội dung của một VBQPPL chứa đựng ý chí của chủ thể ban hành. Ý chí được biểu hiện qua hai hình thức đó là qua các quy phạm pháp luật thì bao gồm cấm, cho phép, bắt buộc hoặc qua những mệnh lệnh của chủ thể là người có thẩm quyền.

VBQPPL mang tính bắt buộc, được cơ quan Nhà nước bảo đảm thực hiện

Nhà nước có quyền lực tối cao nhất nên có thể áp dụng được nhiều biện pháp khác nhau như: tuyên truyền, giáo dục hoặc là cưỡng chế. Nếu như các tổ chức, cá nhân có liên quan không thực hiện, thực hiện chống đối, thực hiện không đúng theo các nội dung mà một VBQPPLđã ban hành thì phải chịu trách nhiệm hoàn toàn trước Nhà nước.

Vai trò của văn bản quy phạm pháp luật

• Pháp luật là cơ sở để xây dựng và hoàn thiện bộ máy Nhà nước xã hội chủ nghĩa

Bộ máy Nhà nước là một thể chế khá phức tạp gồm nhiều bộ phận và hoạt động có hiệu quả chỉ khi xác định được đúng chức năng, thẩm quyền, trách nhiệm của từng loại cơ quan đó, xác lập được đúng đắn và hợp lý mối quan hệ giữa chúng. Việc thực hiện được những yêu cầu đó cần phải dựa vào cơ sở vững chắc cũng những nguyên tắc và quy định cụ thể của Pháp luật thông qua hệ thống VBQPPL

• Công cụ giúp thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội

Trong quá trình quản lý để thực hiện các chức năng của Nhà nước, quốc gia nào cũng cần đặt ra mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội đi kèm. Việc này giúp cho Nhà nước có thể chủ động trong công tác quản lý và điều hành đất nước, tăng cường hiệu quả quản lý. Thông qua các VBQPPL Nhà nước sẽ điều chỉnh các quan hệ xã hội sao cho phù hợp với mục tiêu, chính sách phát triển kinh tế - xã hội.

• Pháp luật đảm bảo việc thực hiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, phát huy quyền lực nhân dân, đảm bảo công bằng xã hội

VBQPPL sẽ là cơ sở pháp lý vững chắc để xác lập các nguyên tắc và quy định phù hợp. Tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển đồng bộ trong hệ thống chính trị. 

• Văn bản quy phạm pháp luật chính là phương tiện để bảo vệ quyền của con người, quyền công dân và góp phần thúc đẩy nền dân chủ xã hội chủ nghĩa

Quyền con người là một quyền được tất cả nhân loại quan tâm và nghiên cứu. Pháp luật bảo vệ quyền con người đã trở thành ý chí thống nhất của toàn Đảng, toàn dân. Điều này cũng đã được kế thừa trong Hiến pháp 2003. Vai trò của pháp luật trong bảo vệ quyền con người còn được thể hiện trong mối quan hệ giữa pháp luật và các điều kiện đảm bảo khác như kinh tế, chính trị,... các điều kiện này cần phải thông qua pháp luật, thể hiện dưới hình thức Pháp luật mới trở thành giá trị xã hội ổn định.

• Văn bản quy phạm Pháp luật giúp tạo dựng những mối quan hệ mới, môi trường ổn định cho việc thiết lập các mối quan hệ hợp tác và phát triển

Ngoài chức năng phản ánh hay mô hình hóa các nhu cầu khách quan của xã hội thì pháp luật xã hội chủ nghĩa còn có khả năng trong việc “đi trước”, định hướng cho sự phát triển các quan hệ xã hội. Do vậy nó còn vai trò cực lớn trong việc tạo dựng các quan hệ mới. Sự hài hòa giữa tính cụ thể, tính tiên phong, tính thời sự của nó có một ý nghĩa cực kỳ quan trọng vì chính nó sẽ tạo nên sự ổn định, phát triển, kế thừa, đổi mới,..

Vai trò của VBQPPL

Văn bản quy phạm pháp luật có mấy loại?

Theo như điều 4 của bộ Luật ban hành Văn bản quy phạm pháp luật, hệ thống VBQPPL được chia ra thành 26 loại văn bản chính bao gồm:

• Hiến pháp
• Bộ luật của Quốc hội
• Luật của Quốc hội
• Nghị quyết của Quốc hội
• Pháp lệnh của Ủy ban thường vụ Quốc hội
• Nghị quyết liên tịch giữa Ủy ban thường vụ Quốc hội với Đoàn Chủ tịch Ủy ban trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
• Lệnh của Chủ tịch nước.
• Nghị quyết của Chủ tịch nước
• Nghị định của Chính phủ
• Nghị quyết liên tịch giữa Chính phủ với Đoàn Chủ tịch Ủy ban trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
• Quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
• Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.
• Thông tư của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao
• Thông tư của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao
• Thông tư của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ
• Thông tư liên tịch giữa Chánh án Tòa án nhân dân tối cao với Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao
• Thông tư liên tịch giữa Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao
• Quyết định của Tổng Kiểm toán nhà nước
• Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương
• Quyết định của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương
• VBQPPL của chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt
• Nghị quyết của Hội đồng nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp huyện)
• Quyết định của Ủy ban nhân dân cấp huyện
• Nghị quyết của Hội đồng nhân dân xã, phường, thị trấn
• Quyết định của Ủy ban nhân dân cấp xã, phường, thị trấn

Trên đây là một số chia sẻ liên quan đến khái niệm văn bản quy phạm pháp luật là gì? Văn bản quy phạm pháp luật có mấy loại? mà chúng tôi muốn gửi đến cho bạn đọc. Mong rằng bài viết đã cung cấp đến bạn những kiến thức hữu ích nhất để từ đó hiểu rõ hơn hệ thống pháp luật của nước ta, áp dụng trong xử lý công việc, trong học tập đạt được hiệu quả cao nhất. Xin chân thành cảm ơn!