Thương mại quốc tế là gì? Các nhân tố tác động tới thương mại quốc tế

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, sự hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế khu vực và Thế giới và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật như hiện nay, có thể nói thương mại quốc tế đã trở thành một nhu cầu thiết yếu, là một bộ phận quan trọng cho sự phát triển kinh tế của các quốc gia trên Thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng. Thương mại quốc tế xuất hiện ngay trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, chẳng hạn như khi chúng ta bước vào siêu thị, chúng ta nhìn thấy các mặt hàng nước ngoài được bày bán trên kệ như táo New Zealand, Nho Mỹ, Quần áo Made in China… Vậy thực sự thương mại quốc tế là gì? Đặc điểm, vai trò và các nhân tố tác động tới thương mại quốc tế ở Việt Nam là gì? Hãy cùng theo dõi bài viết này để tìm hiểu nhé.

Thương mại quốc tế là gì?

Khái niệm thương mại quốc tế (International Trade) là gì?

Thương mại quốc tế (Tiếng Anh: International Trade) được định nghĩa là là sự trao đổi liên quan đến hàng hóa hoặc dịch vụ đi kèm (như lắp ráp, bảo hành, bảo hiểm, thanh toán quốc tế, vận tải quốc tế…) được thực hiện giữa các công ty hoặc tổ chức ở các quốc gia khác nhau (ít nhất hai quốc gia khác nhau). So với thương mại trong nước, thương mại quốc tế phức tạp hơn đáng kể do sự khác biệt về văn hóa, các thỏa thuận cấp phép, các mối quan hệ chuỗi cung ứng toàn cầu và tuân thủ quy định của quốc gia. 

Thương mại quốc tế cho phép các quốc gia mở rộng thị trường và tiếp cận hàng hóa và dịch vụ mà trong nước có thể chưa có. Kết quả của thương mại quốc tế, thị trường cạnh tranh hơn. Điều này cuối cùng dẫn đến giá cả cạnh tranh hơn và mang sản phẩm rẻ hơn đến tay người tiêu dùng.

Thương mại quốc tế (International Trade) là gì?

Thương mại quốc tế liên quan đến các giao dịch giữa các quốc gia có chủ quyền với các quy định và môi trường chính trị khác nhau, các tổ chức quốc tế đảm bảo sự công bằng và các thông lệ tiêu chuẩn. Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organization - WTO) hỗ trợ thương mại và thương mại toàn cầu bằng cách vạch ra các quy tắc thương mại, giải quyết tranh chấp và đàm phán các thỏa thuận giữa các quốc gia. Phòng Thương mại Quốc tế (International Chamber of Commerce - ICC) đại diện cho lợi ích của các doanh nghiệp bằng cách cung cấp dịch vụ đào tạo, nguồn lực, giải quyết tranh chấp và đại diện ở cấp liên chính phủ. Việc làm quen với các tổ chức này rất quan trọng đối với các cá nhân tham gia vào thương mại quốc tế.

Nguồn gốc của thương mại quốc tế

Việc trao đổi hàng hóa hoặc dịch vụ giữa các dân tộc khác nhau là một tập quán lâu đời, có lẽ đã lâu đời như lịch sử loài người. Tuy nhiên, thương mại quốc tế đề cập cụ thể đến sự trao đổi giữa các thành viên của các quốc gia khác nhau chỉ thực sự bắt đầu với sự trỗi dậy của quốc gia-nhà nước hiện đại vào cuối thời Trung cổ Châu Âu. Khi mà các nhà tư tưởng chính trị và triết học bắt đầu xem xét bản chất và chức năng của quốc gia, thương mại với các quốc gia khác như một chủ đề cụ thể trong nghiên cứu của họ. Thương mại quốc tế được cho là bắt đầu với hệ thống hàng đổi hàng được thay thế bằng Chủ nghĩa trọng thương vào thế kỷ 16 và 17 và chuyển hướng sang Chủ nghĩa tự do vào giữa thế kỷ 18. 

Bài viết cùng chuyên mục:

➢ 20 Dạng đề tài luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng mới nhất 2021

Đặc điểm của thương mại quốc tế là gì?

Dựa vào khái niệm “Thanh toán quốc tế là gì” ta có thể đưa ra nhận định về một số đặc điểm đặc trưng của thương mại quốc tế, cụ thể như sau:

• Bản chất chức năng của ngoại thương là lưu thông hàng hóa vượt ra khỏi biên giới của một quốc gia. Do đó, các chủ thể trong thương mại quốc tế là những nhà xuất nhập khẩu mang quốc tịch khác nhau.
• Đối tượng của hoạt động thương mại quốc tế là tài sản. Trong quá trình hoạt động thương mại quốc tế, tài sản được đem ra mua bán và biến đổi thành hàng hóa. 
• Tiền tệ thanh toán được sử dụng trong các hoạt động thương mại quốc tế có thể là ngoại tệ đối với tất cả các nước tham gia vào thương mại quốc tế cũng có thể là nội tệ của một nước nào đó.
• Hàng hóa muốn trao đổi được trong thị trường quốc tế cần đồng thời thỏa mãn hai điều kiện. Thứ nhất, hàng hóa phải phù hợp với giá cả của cùng một loại mặt hàng của những nhà cung cấp chính. Thứ hai, phương thức thanh toán phải phù hợp với yêu cầu của khách hàng nước ngoài cũng như tập quán quốc tế.
• Tất cả các mối quan hệ kinh tế trong lĩnh vực thương mại dịch vụ đều được tiền tệ hóa và được thiết lập một cách hợp lý, tuân theo các quy luật của lưu thông hàng hóa và quy luật của nền kinh tế thị trường. 

Thương mại quốc tế có đặc điểm gì?

Lợi ích và vai trò của thương mại quốc tế là gì?

Đóng vai trò là một ngành quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, thương mại quốc tế mang lại cho nền kinh tế quốc dân rất nhiều các lợi ích, chủ yếu đạt được thông qua các hoạt động xuất nhập khẩu. Cụ thể:

Tận dụng nguồn nguyên liệu dồi dào

Một số quốc gia có nguồn nguyên liệu thô dồi dào tự nhiên. Chẳng hạn như dầu mỏ (Qatar), kim loại, cá (Iceland), Congo (kim cương) Bơ (New Zealand). Nếu không có thương mại, các quốc gia này sẽ không được hưởng lợi từ nguồn nguyên liệu thô tự nhiên. Một mô hình lý thuyết cho điều này đã được phát triển bởi Eli Heckscher và Bertil Ohlin. Được gọi là mô hình Heckscher–Ohlin (mô hình H–O), mô hình này chỉ ra rằng các quốc gia sẽ chuyên sản xuất và xuất khẩu hàng hóa sử dụng nguồn tài nguyên dồi dào của các yếu tố địa phương. Và ngược lại, các quốc gia khan hiếm tài nguyên sẽ nhập khẩu những mặt hàng đó. Hay nói cách khác, thương mại quốc tế cho phép các quốc gia khác nhau bán các sản phẩm thặng dư của họ cho các quốc gia khác và thu được ngoại hối.

Phân bổ hiệu quả và sử dụng tài nguyên tốt hơn

Phân bổ hiệu quả và sử dụng tốt hơn các nguồn lực do các quốc gia có xu hướng sản xuất hàng hóa mà họ có lợi thế so sánh. Lý thuyết lợi thế so sánh cho rằng các quốc gia nên chuyên môn hóa những hàng hóa mà họ có chi phí cơ hội tương đối thấp hơn. Ngay cả khi một quốc gia có thể sản xuất hai hàng hóa với chi phí tuyệt đối thấp hơn - không có nghĩa là quốc gia đó nên sản xuất mọi thứ. 

Tiêu dùng với chi phí rẻ hơn

Thương mại quốc tế cho phép một quốc gia tiêu thụ những thứ không thể sản xuất trong biên giới của mình hoặc chi phí sản xuất có thể rất cao. Do đó, chi phí nhập khẩu từ các nước khác thông qua ngoại thương trở nên rẻ hơn.

Gia tăng sự lựa chọn cho người tiêu dùng. Thương mại quốc tế mang lại nhiều loại khác nhau của một sản phẩm cụ thể từ các quốc gia khác nhau giúp cho người tiêu dùng nhiều sự lựa chọn hơn. Điều này không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của con người mà còn giúp đất nước phát triển.

Thúc đẩy hiệu quả trong sản xuất

Thương mại quốc tế thúc đẩy hiệu quả trong sản xuất vì các quốc gia sẽ cố gắng áp dụng các phương pháp sản xuất tốt hơn để giảm chi phí nhằm duy trì tính cạnh tranh. Các quốc gia có thể sản xuất một sản phẩm với chi phí thấp nhất có thể sẽ có thể giành được thị phần lớn hơn trên thị trường. Do đó sẽ tạo ra động lực để sản xuất hiệu quả. Điều này sẽ giúp nâng cao tiêu chuẩn của sản phẩm và người tiêu dùng sẽ có sản phẩm chất lượng tốt để tiêu dùng.

Gia tăng việc làm

Việc làm có thể được tạo ra nhiều hơn khi thị trường hàng hóa của các nước mở rộng thông qua thương mại. Thương mại quốc tế giúp tạo ra nhiều việc làm thông qua việc thành lập các ngành công nghiệp mới để đáp ứng nhu cầu của các quốc gia khác nhau. Điều này cũng đồng nghĩa với việc giúp các nước giảm tỷ lệ thất nghiệp.

Giảm biến động thương mại

Bằng cách làm cho quy mô của thị trường lớn hơn với nguồn cung lớn và nhu cầu rộng rãi, thương mại quốc tế làm giảm biến động thương mại. Giá cả hàng hóa có xu hướng ổn định hơn.

Thúc đẩy hòa bình, thiện chí giữa các quốc gia

Thương mại quốc tế thúc đẩy hòa bình, thiện chí và hiểu biết lẫn nhau giữa các quốc gia. Sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế của các quốc gia thường dẫn đến mối quan hệ văn hóa chặt chẽ và do đó tránh được những xung đột, chiến tranh giữa họ.

Thương mại quốc tế giúp thúc đẩy hòa bình, thiện chí giữa các quốc gia

Các nhân tố tác động tới thương mại quốc tế ở Việt Nam

Toàn cầu hóa và khu vực hóa

Toàn cầu hóa và khu vực hóa là một trong những nhân tố có tác động to lớn đến thương mại quốc tế, bao gồm cả tác động tích cực và tác động tiêu cực. Về mặt tác động mang tính tích cực, toàn cầu hóa, khu vực hóa giúp thúc đẩy sự phát triển và xã hội hóa sản xuất; thúc đẩy quá trình tự do hóa thương mại. Bên cạnh đó, các tác động tiêu cực từ toàn cầu hóa, khu vực hóa làm kìm hãm sự mở rộng thương mại quốc tế có thể kể đến như hàng rào bảo hộ mậu dịch của các khối khu vực mạnh sẽ làm thu hẹp phạm vi và khối lượng của thương mại quốc tế.

Phân công lao động quốc tế

Một trong những nhân tố quan trọng có tác động lớn đến thương mại quốc tế tiếp theo chính là sự phân công lao động quốc tế. Tác động của phân công lao động quốc tế đến thương mại quốc tế được thể hiện qua các mặt cơ bản sau: 

• Phân công lao động quốc tế đang có xu hướng chuyển dịch từ phân công theo chiều dọc sang phân công theo chiều ngang. 
• Một số loại nguyên liệu thiên nhiên có thể bị thay thế do sự xuất hiện của các ngành công nghiệp chế tạo tổng hợp. Điều đó đã làm giảm đáng kể chi phí sản xuất của các doanh nghiệp, dẫn tới sự cạnh tranh gay gắt về giá cả. Những điều đó đã làm thay đổi đáng kể bộ mặt của thương mại quốc tế.
• Làm xuất hiện nhanh và đa dạng các hình thức hợp tác kinh tế và hợp tác khoa học - công nghiê. Điều này đã khiến cho mối liên kết, giao lưu kinh tế giữa các quốc gia, các khu vực trở nên mật thiết và có tính ràng buộc lẫn nhau. Trong đó, sáp nhập và mua lại đã trở thành hình thức chính của đầu tư quốc tế.

Sự phát triển của khoa học kỹ thuật

Các nhân tố tác động tới thương mại quốc tế ở Việt Nam

Thương mại quốc tế chịu ảnh hưởng trực tiếp từ sự phát triển kinh tế quốc tế. Vì vậy việc tác động của khoa học công nghệ vào sự phát triển kinh tế quốc tế thực chất là sự tác động vào thương mại quốc tế.

Từ đầu thập kỷ 70, sự phát triển của khoa học kỹ thuật hiện đại đã bước vào giai đoạn mới, giai đoạn phát triển mạnh mẽ nhất. Cách mạng khoa học công nghệ đã tạo nên những biến đổi sâu sắc chưa từng thấy trên mọi mặt đời sống xã hội loài người, từ kinh tế, chính trị, xã hội đến khoa học, cũng như mọi quan hệ giữa người với người. Đặc biệt là sự tác động mạnh mẽ của cách mạng khoa học công nghệ tới thương mại quốc tế với sự xuất hiện của thương mại điện tử đã trở thành sự kiện nổi bật nhất trong những thập kỷ gần đây. 

Bên cạnh các nhân tố đã đề cập, vẫn còn một số các nhân tố khác có ảnh hưởng đến hoạt động thương mại quốc tế, chẳng hạn như sự tồn tại của thị trường tiền tệ, vấn đề chính trị, môi trường…

Trên đây, Luận Văn 99 đã đề cập đến bạn đọc những kiến thực lý luận cơ bản xoay quanh khái niệm Thương mại quốc tế (International Trade) là gì. Với những chia sẻ này, chúng tôi mong rằng bạn đọc đã có thêm những kiến thức hữu ích.