Thế giới quan là gì? Tìm hiểu về thế giới quan duy vật và duy tâm

Trong cuộc sống của mỗi chúng ta không thể thiếu đi nguồn tri thức. Và đương nhiên để có một trí tuệ siêu đặc biệt thì không thể nào bỏ qua “thế giới quan”. Do đây là một lĩnh vực khá trừu tượng nên nhiều người vẫn chưa hiểu được thế giới quan là gì? Vai trò cũng như các hình thức cơ bản của thế giới quan. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, mời bạn đọc cùng tham khảo thông tin qua bài viết dưới đây nhé!

Thế giới quan là gì?

Để tồn tại được thì con người cần phải có mối quan hệ với thế giới xung quanh, phải thích nghi với thế giới tự nhiên. Tuy nhiên có một điểm đặc biệt là con người không thích nghi dạng thụ động như động vật mà luôn biết tìm cách biến đổi thế giới để phù hợp với nhu cầu cuộc sống của mình. Chẳng hạn như biết tạo ra lửa để sưởi ấm, xây nhà để tránh nắng mưa, thú dữ hay phát minh ra công cụ lao động,... 

Trong suốt quá trình tìm hiểu, cải tạo thì họ gặp phải hàng loạt các vấn đề như thế giới xung quanh ta là gì? Nó xuất phát từ đâu? Con người được sinh ra như thế nào? Có quan hệ gì với thế giới xung quanh,... Việc giải đáp những câu hỏi trên đã giúp con người thống nhất được quan niệm về thế giới. Đó chính là thế giới quan.

Thế giới quan (tiếng Anh: Worldview) là hệ thống những quan điểm, quan niệm của con người về thế giới xung quanh, về vị trí của họ trong thế giới đó. Hay về chính bản thân và cuộc sống của con người để nhằm giải đáp được những vấn để về mục đích và ý nghĩa cuộc sống của con người.

Trong thế giới quan luôn có sự hòa nhập giữa niềm tin và tri thức. Tri thức sẽ là cơ sở trực tiếp để hình thành lên thế giới quan. Nhưng nó chỉ gia nhập được thế giới quan khi mà nó đã trở thành niềm tin định hướng cho các hoạt động của con người.

Thế giới quan là gì?

Cách tiếp cận để nghiên cứu thế giới quan

Nếu như xét theo quá trình phát triển thì ta có thể chia thế giới quan ra thành 03 loại hình cơ bản: Thế giới quan huyền thoại, thế giới quan tôn giáo và thế giới quan triết học.

• Thế giới quan huyền thoại - Đây là phương thức cảm nhận thế giới của đối tượng người nguyên thủy. Ở thời kỳ này thì những yếu tố như cảm xúc và tri thức, tín ngưỡng và lý trí, hiện thực và tưởng tượng, cái thật và cái ảo, cái thần và cái người,... của con người được hòa quyện vào nhau để thể hiện quan niệm về thế giới.
• Thế giới quan tôn giáo - Đây là loại hình mà niềm tin của tôn giáo đóng vai trò chủ yếu. Phần tín ngưỡng sẽ cao hơn lý trí, cái ảo lấn át cái thực và cái thần vượt trội hơn cái người.
• Thế giới quan triết học - Không giống với thế giới quan huyền thoại hay thế giới quan tôn giáo, triết học lại diễn ra quan niệm của con người ở dưới dạng hệ thống những phạm trù, quy luật đóng vai trò như các bậc thang trong quá trình nhận thức về thế giới. Như vậy triết học được coi là trình độ tự giác trong việc hình thành và phát triển của thế giới quan.

Có thể bạn quan tâm:

➢ Tiểu luận Triết học là gì? Chi tiết cách viết một bài tiểu luận Triết học

Thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm

Trong thế giới quan luôn tồn tại 02 hình thức, đó là thế giới quan duy vật và duy tâm. Tuy nhiên cả 02 hình thức này lại ẩn chứa những đặc điểm cũng như cách nhìn nhận khác nhau. Dưới đây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết:

Thế giới quan duy tâm là gì?

Thế giới quan duy tâm thừa nhận rằng bản chất của thế giới chính là tinh thần. Nó là cái cơ trước và cũng là cái có quyết định đối với thế giới của con người và vật chất. Trong thế giới quan duy tâm lại tồn tại cả thế giới quan duy tâm khách quan và thế giới quan duy tâm chủ quan. Hai hình thức này lại khác nhau trong quan niệm về tinh thần. Chủ quan coi tinh thần là ý chí, tình cảm, tư tưởng còn khách quan lại coi tinh thần là ý niệm, một ý niệm tuyệt đối.

Có thể nói sự hình thành và phát triển của thế giới quan duy tâm thường gắn liền với cả lịch sử hình thành và phát triển của chủ nghĩa duy tâm trong triết học. Về cơ bản thì nó phủ nhận tính khách quan và quy luật khách quan của thế giới vật chất và con người. Đồng thời thừa nhận ý thức, tư tưởng, ý niệm, ý niệm tuyệt đối là cái có trước, cái sẽ quyết định đến thế giới vật chất, con người.

Tóm lại thế giới quan duy tâm theo như đánh giá của các nhà khoa học thì nó có phần đối lập với thế giới quan khoa học, đa số phụ thuộc vào nhận thức của con người cũng như điều kiện lịch sử nhất định.

Khái niệm thế giới quan duy tâm là gì?

Thế giới quan duy vật là gì?

Ngược lại với thế giới quan duy tâm, thế giới quan duy vật lại thừa nhận bản chất của thế giới là vật chất. Vật chất là cái có trước, nó quyết định ý thức cũng như thừa nhận vai trò của con người ở trong cuộc sống hiện tại. Đồng thời thế giới quan duy vật còn khẳng định sự thống nhất ở tính vật chất. Cụ thể là hoàn toàn không do lực lượng siêu nhiên hay tinh thần của con người sinh ra. Vì vậy nó không tự mất đi mà tồn tại vĩnh viễn, vô tận và vô hạn.

Thêm vào đó thế giới quan duy vật còn khẳng định được sự hình thành, phát triển và vận động của xã hội đều phụ thuộc vào quy luật khách quan. Chính ý thức và tinh thần sẽ phản ánh bộ não của con người về hiện thực khách quan, ý thức, tinh thần có nguồn gốc vật chất, bị vật chất quyết định nhưng nó chứa tính sáng tạo và năng động.

So sánh thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm

Bảng so sánh sự khác nhau giữa thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm

Vai trò của thế giới quan trong đời sống

Một thế giới quan được cho là đúng đắn thì nó chính là “la bàn” hướng cho con người đi đến những hoạt động tích cực theo hướng phát triển của xã hội. Vì vậy có thể khẳng định rằng thế giới quan chính là trụ cột trong tư tưởng của nhân cách, đạo đức, hành vi và chính trị. Tuy nhiên trong nó cũng tồn tại 2 mặt:

• Thế giới quan hướng cho con người đến với những nhận thức đúng hoặc đôi khi chưa đúng. Khi mà thế giới quan được hướng dẫn cụ thể từ khoa học thì con người sẽ biết được cụ thể mối quan hệ giữa họ với đối tượng. Từ đó có khả năng nhân thức đúng quy luật vận động của đối tượng đó.
• Khi con người nhìn nhận một cách không đúng về thế giới quan thì họ sẽ không có khả năng xác định được đúng các mối quan hệ xã hội cũng như không nhận thức được chính xác quy luật của các đối tượng. 

Chính vì vậy khi đã xác định được các mối quan hệ xã hội thì con người hoàn toàn có thể xác định được mục tiêu, phương hướng và cách thức hoạt động sao cho chính xác nhất. Hay nói một cách dễ hiểu thì thế giới quan sẽ là các định hướng giúp cho cuộc sống phát triển một cách tốt đẹp nhất.

Bên cạnh đó thế giới quan còn giúp cho con người được chi phối thực tiễn một cách sâu sắc nhất có thể. Người hiểu đúng ý nghĩa cuộc sống của thế giới quan sẽ luôn có nghị lực, ý chí và đủ quyết tâm để giúp cho bản thân và xã hội cùng tiến bộ. Ngược lại nếu không hiểu đúng cuộc sống của thế giới quan thì họ sẽ bị thụ động trong nhận thức, giảm ý chí,...

Trên đây là những thông tin về thế giới quan là gì mà chúng tôi muốn chia sẻ đến với bạn đọc. Mong rằng với những thông tin này thì các bạn sẽ hiểu thêm được những khái niệm tích cực trong cuộc sống cũng như phục vụ cho việc học tập và nghiên cứu được hiệu quả hơn. Xin trân trọng cảm ơn!